MEDO

Desde moi pequenos, os medios de comunicación, a familia, os amigos, a escola, o cine, o teatro, a literatura e a música incluso, a sociedade en xeral, ensinounos que hai que ter medo. Medo a determinadas cousas, determinadas persoas, determinadas ideas, determinados actos.

Eu fai moito que decidín non ter medo… ou, polo menos, non terllo a eso que dicían. Aínda así, sempre queda algo, segue habendo manifestacións impulsivas e, en consecuencia non controladas, desas consignas.

Que perigoso é o Bronx novaiorquino! Por non falar de repartir guías telefónicas en horario de noite en Queens (como dicía o protagonista masculino da cursi "El Bar Coyote"). Coidado cos ionquis da zona vella de ourense! Garda a carteira na Praza de España madrileña. Ollo cos moros en Lavapiés! A viguesa Rúa Torrecedeira é problemática. Non te fíes dos xitanos de Lugo! Atentos nas viaxes de metro! Non vaias a Brixton, non se che perdeu nada alí. Que violencia a dos compoñentes das maras do Salvador! Labañou é un barrio chungo! Se entras no Carqueixo, sairás sen dentes! Mellor non aparecer por Villa Fiorito! Non te fíes dos musulmáns! Hai que ter coidado con países como Irán! A que vas ir ás 3000 vivendas de Sevilla? Sen observador… fíxate nas pintas! Estén alerta! Eu estou farto de todo esto, e non digo que o anterior non sexa certo, tan só digo que me cansa xa.

Por que non falan sobre cal é o motivo de que exista perigo neses sitios? Por que non falan de como se abandoan determinadas zonas? Por que non admiten a súa culpa na marxinación de algunhas etnias e razas? Por que se concentra e focaliza (deliberadamente) a delincuencia en algunhas áreas? Por que se consinte todo esto? Por que os piratas africanos fan o que fan? Por que nós vivimos con máis cousas das que necesitamos?

Lembro algo. Na segunda metade da miña etapa londinense, despois de terme mudado do bohemio, tranquilo e encantador Belsize Park para o porco, pobre e problemático Kilburn Park (aínda que no límite mesmo co "posh" Maida Vale) tiña que camiñar dez minutos desde a parada de bus (o metro xa estaba pechado) ata o meu piso nun edificio no que un amigo e máis eu éramos os únicos brancos (o seguinte en tono hacia o negro era un mulato con gorra hip-hopera, botas Timberland e pantalóns XXL e cadeas de ouro). Sobre as dúas da mañá chegaba eu de traballar e tiña que pasar por unha zona moi escura, que baixaba do nível do chan. Nunha ocasión (e creo que só nunha), xusto nese tramo, vin a vinte metros enfronte miña e en sentido contrario, é dicir, vindo hacia min, a un home negro, de mediana idade, con gorro e bufanda (só asomaban os ollos). Acostumaba naquel tempo a levarme desde o restaurante unha botella de cervexa que ía bebendo polo camiño. Aínda que a acabara, quedábame co casco por se tiña que usalo. Non sei… era ese tipo de cousas que lle dan a un seguridade. De volta a ese instante de dúas persoas ante a falta de luz, agarrei con forza a "miña arma", cada vez máis forte a medida que nos aproximábamos. Non era habitual cruzarse con xente a esas horas e pensei que aquel tipo non viña de traballar coma min. Foron uns segundos moi longos nos que preparei a miña defensa ante un posible e hipotético ataque. Cando estábamos á mesma altura dixo algo así como "Hi, mate!" e seguimos os nosos camiños, sen mirar atrás (polo menos eu). Xa na cama, pensei en todo esto do medo social. Supoño que o que fixen é normal e máis vale estar prevido que quedarme sen carteira ou levar unha navallada pero algo non me gustou da miña actitude. O que quero dicir con esto é que nos preparan para desconfiar uns dos outros aos de abaixo, aos que non levamos Mercedes, nin Rolex, nin vivimos en South Kensington. Actuaría eu igual se en vez daquel negro me cruzara cun tipo traxeado? Pois non, seguro que non.

E agora doume conta de que a quen hai que ter medo é, sobre todo, aos tipos brancos con traxes caros comprados en New Bond Street ou na 5th Avenue. Teño que ter medo dos banqueiros de Lehman Brothers, Bear Stern, , dos responsables da aseguradora AIG, dos que favoreceron a desregulación do mercado financeiro, medo dos famosos "derivados", medo de Alan Greenspan, Henry Paulson, Ben Bernanke, Glen Hubbard e Timothy Geithner, medo de Reagan, Clinton e os Bush. medo de todos os neoliberais que nos meteron na crise, medo da politización económica, medo das hipotecas sub-prime, medo dos xornalistas que calaron coñecendo a verdade, medo de quen tapou a boca aos que vían vir este fin tan duro, medo deste sistema lexislativo que permite que estes criminais están libres, medo da explotación multinacional, medo ás axencias de calificación como Moody's, Fitch ou Standard & Poor's que seguen erre que erre con ese carallo de letras en forma de fume, medo á Reserva Federal Americana, medo a Jean-Claude Trichet, a Botín, medo a Enron, medo aos bancos de todo o mundo, medo neses neoliberais que seguen ao seu, medo aos social-demócratas que entran no xogo, medo ao DIÑEIRO.

MULLERES, HOMES, TELEVISIÓN, MUÑECOS, MICRÓFONOS, LEGGINS, MUÑECAS, CAMISETAS FEAS E VICEVERSA...

Fai moitos anos, a saída profesional dunha cantidade enorme de persoas foi o exército, o imbécil e inútil exército. Anos despois, esa saída pasou a ser a do programa televisivo Gran Hermano, un reality show perfecto para este país no que encanta falar da vida dos demáis. Despois tocáballe o turno á Garda Civil e á Policía Nacional, ás forzas de seguridade e orde do Estado, cunha oferta pública de emprego que absorveu a persoas moi válidas e tamén a unha cantidade grande de 'miñas xoias'. Actualmente e para continuar o ciclo nese binomio armas-televisión, vemos a nova canteira para os que manchan os calzóns facendo press banca e deixan os libros para equilibrar mesas: o programa "Mujeres y hombres y viceversa". Aquí vos deixo algunhas das perlas que poden oirse en tan só dez minutos:

"ESTO SÍ QUE ES UNA NOVEDAD, ¿NO?"
"ME HA ESTADO CONTANDO Y TAL…"
"¿PODEMOS VER UN MOMENTO DULCE, DE ESOS QUE NOS GUSTAN?"
"VAYA CITA NOS ESPERA".
"TÚ IBAS MUY BIEN… ¿DONDE TE HAS QUEDADO?"
"YO QUIERO VER MI CITA".
"UY, ¡QUE CARIÑOSA ESTÁS MAMÉN!"
"CADA VEZ QUE DAS UN PICO TE RELAMES".
"ME FALTA UN CHICO".
"ES UNA PIZZA CON FORMA DE CORAZÓN".
"LO VEO PREPARADO, LO VEO PREPARADO".
"HAY CHICAS QUE SON DIVAS… Y ELLA NO, ELLA ES MUY GUAPA".
"ME HAS GUSTADO MUCHO CUANDO HAS ENTRAO, ¿VALE?"
"¡ERES ESTABLE!"
"NOS VEMOS EL PRÓXIMO DÍA EN PLATÓ".
"CUANTO REGALITO… ¡QUE BIEN!"
"ME HA IMPACTADO".
"CREO QUE TIENE QUE CAMBIAR SU FORMA DE VESTIR PARA QUE ME GUSTE".
"DESDE OCTUBRE NO TRABAJO EN LA NOCHE".
"EL MUNDO DE LA NOCHE TAMPOCO ME IMPORTA ¡EH!"
"SÍ PERO NO".
"TE VOY A DAR LA OPORTUNIDAD".
"SÉ QUE ESTÁ GANANDO PUNTOS".
"FEELING FEELING NO HUBO".
"A LA MESA CAMILLA, ¡VENGA!".
"QUÉDATE CONMIGO".
"CONTIGO ME SIENTO SUPERBIEN PORQUE ERES UN CHICO SUPERAGRADABLE PERO NO ME GUSTAS".
"CUANDO NO PUEDE SER, NO PUEDE SER".
"ESTOY EN UN MOMENTO DE MI TRONO EN EL QUE NO PUEDO PERDER EL TIEMPO".
"TÚ TE VAS PILLADO, ¿VERDAD?"
"ME HA DICHO UN PAJARITO QUE TE GUSTA LA OTRA PRETENDIENTA".
"ESTÁ MUCHO MÁS MEJOR QUE COMO ESTABA ANTES".
"VAMOS A JUGAR… VAMOS A…"
"MIS SENTIMIENTOS ESTÁN COMO LA M30 CUANDO ESTABA EN OBRAS. AHORA HA QUEDADO GENIAL Y ASÍ ME QUEDARÉ YO".
"¡QUE ASCO!"
"DE MOMENTO NO HAY SENTIMIENTOS".
"SON MUCHAS COSAS".
"ME ARREPIENTO DE HABERLO BESADO".
"ME HE COMIDO LA BABA DE LAS ANTERIORES".
"VICENTE 'ONE' QUIERE QUE LO SEDUZCAIS".
"SE PRESUPONE".
"SI LO HA VISTO SIN CAMISETA Y LO HAS VISTO TODO BABOSEADO".
"SE HA QUEDADO MOJADA".
"NO LE HACE NINGUNA GRACIA VER LO QUE HACEN LAS OTRAS".
"VA A LO QUE TIENE QUE IR".
"ESTO PARECE JERUSALÉN, EL MURO DE LAS LAMENTACIONES".
"NO TE SIENTAS ENGAÑADA".
"YO ME VOY".
"PUES… QUE A VER… QUE LO PENSÉ… ¿SABES? ¡QUE NO! O SEA… LO MISMO… OTRA VEZ… ¡Y NO!".
"VAMOS A VER… TE ENFADAS?"
"IBA A ELEGIRTE"
"UNA COSA ES UNA COSA Y OTRA COSA ES OTRA COSA… ¿SABES?"
"ERES UNA PINOCHINA".
"AHORA SE VE LA VERDAD".
"¡MENTIROSA!".
"LOS OJOS DE ESTA CHICA…"
"SE PODRÍA DECIR QUE NO ME DISGUSTA".
"NO ME VOY A TIRAR A LA PISCINA".
"¡QUE SUERTE! TIENES UN MONTÓN DE CHICAS".
"HAY UNA FRASE QUE HA CALADO MUCHO EN TUS PRETENDIENTAS: LEGGINS".
"QUIERO UNA SEGUNDA OPORTUNIDAD".
"YO NO VOY A SER SUMISA… YO SOY MONTSE".
"¡ESTÁ POSEÍDA!"
"NO QIERO SEGUIRLO CONOCIENDO".
"SI QIERES NOS CONOCEMOS FUERA… ¡TE ESPERARÉ!"
"ES LA ÚNICA SINCERA AHÍ SENTADA".
"TE HE DEMOSTRADO COSAS".
"ME PARECE CORRECTO".
"NO SE PUEDE SER CÍNICO".
"COSAS… SON DETALLES TONTOS… POR EJEMPLO… O SEA… MUCHOS".
"AQUÍ SE VIENE A CONOCER GENTE".
"ES QUE NO ES ASÍ… ¡Y PUNTO!"
"SON TONTERÍAS Y SON COSAS MÍAS".
"¡HAY QUE VER LO VIEN QUE LOS TIENE PUESTOS GUADALUPE!"
"ME HE QUEDADO CON LA IMPOTENCIA".
"NO ME PUEDO QUEDAR CON LAS TRES".
"AHORA MISMO ESTOY RAYADA, LA VERDAD".
"MUY CONFUSO AHORA MISMO".
"SACARÉ MIS CONCLUSIONES".
"QUIERO DARTE LA FELICIDAD QUE NECESITAS… EN SENTIDO DE QUE… EL CORAZÓN ESTÁ ABIERTO O CUALQUIER COSA".
"AHORA NOS ESPERAN UNOS DÍAS DE TELA… AHORA MISMO ESTOY DE BAJÓN".
"NO QUIERO COMETER UN TROPIEZO… ME VOY, ¿VALE?"
PERO SI LO HAN EMBADURNADO EN NATA Y SE LO ESTABAN COMIENDO ENTERO".
"¡JUEGO CON DESVENTAJA QUE FLIPAS!"
"NECESITO QUE ME DEN CARIÑO Y AMOR… CARIÑO… DE TODO… Y AMOR Y A CAMA… DE TODO".
"NO, NO, VAMOS A VER… NO".
"NO SE VE TODO LO QUE PASA".
"YO NO QUERÍA ESTO… SABES… A MI ME PARECE UNA FRIKADA ESO… LO SIENTO".
"ANTE TODO RESPETO A LA GENTE, TÍO".
"ESA FORMA DE BAILAR ES DE POLÍGONO".
"YO REFLEXIONO, ¿SABES?".
"ESTÁS AHÍ, ¿VERDAD FANY?"
"¡HAZ EL CASTING Y ADELANTE!"
"LA VERDAD ES QUE NO ME VEO…"
"LO DEJAMOS AHÍ POR EL AIRE… ¡Y ESO!"
"MI TRONO FINALIZA".
"NO MIENTO CUANDO DIGO LA VERDAD".

"ESTÉRIL NARRATIVA DE BLOGUE"

"Estéril narrativa de blogue" é unha frase que lle lin a Kiko Amat no seu libro "Mil violines" para referirse a un texto de escaso valor creativo. Fíxome pensar. Desde fai un tempo, veño lendo (sobre todo) e escoitando certas duras críticas por parte dos xornalistas hacia os blogues e por extensión, hacia os seus autores. Non me sinto aludido, de verdade, pero esas opinións parécenme, desde o punto de vista xeralizado desde as que se fan, puro lixo. Non alcanzo a comprender a que ven tanto ataque… supoño que surxirán do medo, do perigoso intrusismo que poden sentir (e que en algúns casos pode ser real). De todos xeitos, creo que esquecen que a maior parte de persoas que invirten parte do seu tempo nos seus blogues, o único que tratan é compartir pensamentos e reflexións con aqueles que queiran lelos. Sen máis. Os xornalistas, en cambio, fan unha labor informativa diferente. Son ambos aspectos antagónicos? Non se pode desfrutar de uns e outros? Penso que sí.

Detesto a quen se cre posuidor do don da razón, da verdade e o que é máis grave, da calidade, soamente polo posto desde o que fala ou escribe. En ocasións déixase de lado a idea que do pobo saímos uns e outros (do mesmo lugar onde viven as persoas que agora reciben información, por certo). Poñamos un exemplo. Acaso ten directamente máis valor algo escrito no xornal El País que nun blogue? Pode ser… pero non é máis importante a condición de quen escribe? El Roto non sería igual de xenial se fixera o mesmo desde un blogue en lugar de desde un xornal? Ou non sería o mesmo se fixera os seus debuxos nun bloc na casa? Lexitima tanto un título en xornalismo? Eu son o primeiro que dá mérito aos títulos en tanto que supoñen unha importante formación, agora ben, a formación non sempre é formal… é convinte non esquecer esto. Son eu mellor mestre por ser licenciado que un tipo que se formou durante moito tempo de forma autodidacta? Pois habería que velo. A cuestión realmente significativa é comparar os coñecementos (e a posta en práctica dos mesmos) dun e doutro. Non vou ser, desde a miña posición, o que categorice… a miña ética non me permite facelo.

A min o xornalismo, como tal, non me di nada, que queren que lles diga? O que me emociona é o bo xornalismo… como todo. Tampouco lle vexo moita cousa aos blogues en si mesmos, pero sí aos bos blogues. É algo bastante sinxelo de entender.

Supoño que o feito de que os Venres vaia directo ao artigo de contraportada de El País para ler a Juan José Millás (que por certo, non é xornalista) non é casualidade. Ou que escoite na radio o programa de Carles Francino. Ou que siga o video-blogue de Gabilondo. Mira! Un grande do xornalismo español que usa a mesma ferramenta que min.

O xornalismo é unha profesión dunha importancia moi grande… é o que nos abre os ollos ante un mundo que non se deixa ver. Os xornalistas son os que fan que a información nos chegue (dunha forma ou outra) para nos poder comprender o que sucede a nivel social, económico, cultural, político e demáis. Eso, cando se fai como ten que facerse, claro está… e se me teño que poñer crítico, debo dicir, que o xornalismo cada vez dá máis noxo. Dígoo bastante claro. Considero que non é algo xeral, pero cada día é máis frecuente ver artigos de opinión e menos de información e, cando se abandoa a información e se pasa á opinión, onde queda o título de xornalismo? Economistas, xuíces, músicos, directores de cine, escritores, sociólogos, políticos, empresarios e membros dos demáis sectores nutren xornais, televisións, radios e outros medios de comunicación. Eso non lles parece intrusismo aos xornalistas? Non debería porque falamos de opinión e eso é algo sen reservas profesionais. Explícome. Está máis capacitado Roncero ou Manolo Lama para opinar de fútbol que Guardiola ou Caparrós, por exemplo? A quen preferides escoitar falar de música a Thom Yorke ou a Manrique? A Boyero ou a Haneke? A Trueba ou a un crítico literario? A Marina ou ao pedante Reverte? Pois cada persoa contestará o que lle parece… porque falamos de opinión… que é precisamente o que se fai nos blogues… opinar… e quen escoita, le ou ve xuzgará con quen se queda.

E moitas veces hai que dar gracias ao intrusismo por salvarnos da baixeza profesional que algúns especialistas mostran. Véxase o caso de Gilberto Gil como ministro de cultura brasileiro. Outras veces hai que autoromperse os dentes con casos como o de Toni Cantó facendo de deputado no congreso español. O que nos leva de novo á cuestión importante: a calidade… todo depende da calidade e eso pode ser patrimonio de calquera (e recalco o de "pode").

Volvendo á frase que me fixo escribir todo esto. "Estéril narrativa de blogue" paréceme un comentario moi despectivo, e moi parcial, e seguramente a Amat non lle importe unha merda o que eu pense pero é o que sinto. Eso de asociar o pouco valor cos blogues non me gusta. É unha triste e inxusta maneira de ningunear a todo un persoal que se esforza por facer algo o mellor que pode. Ou simplemente unha maneira de cubrirse as costas, unha defensa ante algo que non poden controlar, poñer un tapón ante o que eles entenden son ameazas competitivas. Canto pánico! Pero por que motivo? Non se cren eles (e refírome aos críticos neste sentido) tan superiores? Se un noventa por cento dos bloguers non cobramos por facer. É ese carácter lúdico o que os asusta? E ver que hai xente que fai as cousas só por amor o que os aterra? Ou é envidia porque os bloguers non teñen que rendir contas coas liñas editoriais dos medios a diferencia dos xornalistas? Paréceme que vou entendendo o asunto. Non comprendo tanta crítica… se somos inofensivos. Debe ter moito que ver coa pouca seguridade que teñen en si mesmos en realidade. Cantos bloguers hai no mundo? E cantos triunfan? Con "triunfan" quero dicir que se meten no mundo remunerado.

Tanto medo hai a que o común dos mortais teña ferramentas para demostrar o seu valor? Esta pregunta lévame inevitablemente a recentes lecturas sobre esas diferenzas entre unha cultura para os elixidos e outra cultura para o resto, ese falso elitismo que tan cómodos (e pouco ameazados) lles facía sentir a algúns. Pois non me apena anunciar que esa circunstancia fai tempo que pasou á historia. O valor das cousas está alí onde merece estar… e non onde uns cantos nos din. Máis exemplos.

Eu só poido dicir que acudo indistintamente a medios, a blogues ou ao que sexa sen mirar unicamente o prestixio dos suxeitos que os fan posibles. Non sería o mundo da moda máis aburrido sen The Sartorialist? Hai moitos xornalistas que teñan pelotas a comparar a súa labor gastronómica coa de gourmetymerlin.blogspot.com? Faigo algún mal compartindo os meus gustos en underrantcaseyinfluence.blogspot.com? En que se equivocan crlcrv.blogspot.com ou arbolenruinas.blogspot.com facendo o que lles dá a gana nos seus espazos na rede? Non reflexiona dun xeito interesante elinfantedelladovacio.blogspot.com? E que opinades dos traballos de mondaproxectos.blogspot.com? A min todos eles parécenme algo moi positivo e de bastante valor.

A narrativa boa, a dialéctica boa, a estética boa pode aparecer do anonimato tamén, non é exclusividade dos que teñen firma en publicacións oficiais de renome (entre os que hai moitos dos que me río eu… porque merda haina en calquer sitio).

Para rematar o post e concluir esta polémica ocúrreseme un xogo que deixaría en evidencia a todos estes críticos magos da palabra. Ese tipo de xogo que sae a veces na tele en que dan a probar dous tipos de xamón de diferente calidade e a xente non acerta a apreciar. Ou de lagostinos frescos e conxelados. Estaría ben poñer textos extraidos de blogues escritos por mestres, parados, obreiros, estudantes, amas de casa, médicos, administrativos (etc.) xunto a outros de xornais firmados por xornalistas. E claro, que fosen eles os que clasificasen, que para eso son os leídos. Que vergoña ían pasar. Repito, a calidade aparece nos lugares máis insospeitados. A arte non está só nos museos, a boa música non só a fan os que teñen discos publicados. Un bo escritor pode non ser publicado xamais (e un malo pode ter decenas de libros á venda). E miña nai podería ser unha grande cociñeira se lle dese a gana.

Ou sexa que sabes que che digo Kiko Amat? "Llámame Romario, nena!"

AS MIÑAS DESCULPAS A ALGUNHAS ESPECIES DO MUNDO ANIMAL

Gustaríame pedir desculpas desde tenhoumamigonocanada a aquelas especies animais que nalgún momento da miña vida, sobre todo de pequeno, fixen dano ou non tratei todo o ben que debería.

Perdón aos besbellos (saltamontes) de detrás da miña casa por arrancarvos unha das patas ou a veces as dúas.

Perdón ás moscas tocapelotas que cando eu estaba estudando tivéstedes a mala sorte de colarvos por algunha fiestra. Perdón por cazarvos e non ser capaz de soltarvos, perdón por lanzarvos violetamente contra o chan unha vez estábades na man, perdón por afogarvos na taza do baño (na auga, en mexos ou en merda), perdón por desfrutar véndovos ir polo tubo abaixo, perdón por quitarvos as ás, perdón por cravarvos no extremo dun mondadentes e logo prendervos lume.

Perdón aos patos franceses por comer tantos dos vosos fígados despois de que fosen cebados dunha forma espantosa.

Perdón aos coscos que cruzaban os camiños, ao seu ritmo, e viron como o meu pé caía con forza deixándovos planos.

Perdón ás miñocas que cortaba pola metade… acababades morrendo? Nunca me quedei para sabelo.

Perdón aos bichos bola por enterrarvos en cuspe.

Perdón ao Ruso, o can de miña irmá Angélica por cagar e darlle de comer despois os zurullos.

Perdón ás salamántigas por pegarvos con paos.

Perdón á troita que nunha excursión do cole a unha piscifactoría pasou do seu medio, a auga, ao peto da meu chaquetón. Perdón porque tardei moito tempo en chegar á casa e cando quería meterte na pileta xa estabas morta.

Perdón a toda aquela cantidade de cangrexos que pescamos Carlos e máis eu en Tupide e que logo non se deron comido entre todos os nosos veciños.

Perdón pola koreana que empreguei para pescar, perdón por darvos polo cú co anzó.

Perdón a todas aquelas formigas coas que facía murais de pisotóns no chan de diante da miña casa.

Perdón aos cempés que metía en botellas ata que quedaban sen osíxeno.

Perdón aos sapos do depósito da auga de Foz por inflarvos ata a explosión naquela tarde que me deu por visitar o reino de Lanzós.

Perdón ás galiñas que lles mexei encima.

Perdón aos lámparos por comervos vivos.

Perdón ás quisquillas polo mesmo.

Perdón aos mosquitos que cometeron o erro de chupar o sangue que non debían.

Perdón por machacar ás arañas que atopei nas miñas propiedades.

Perdón a aquel gato que atropelei unha vez en Rábade, foi sen querer.

Perdón aos cabalos aos que lles aplaudín desde lonxe para que se empalmaran sen ter unha hegua cerca.

Perdón ás xoaniñas por soplarvos sempre que vos vía.

Perdón ao Perucho por non facerche caso, por non ser cortés contigo.

Perdón a algunha víbora que pasou da miña cama á indiferencia total e absoluta.

Perdón ás bolboretas ás que, por ignorancia, vos toquei as ás e vos quitei o pó e o dereito a voar.

Perdón ao Hamster de miña irmá por poñerte en mans de Carlos, que de forma non intencionada deixouvos na xaula toda a comida do saco, perdón por matarte por empacho.

Perdón a todos.

Síntoo moito, de corazón, non sabedes canto, perdón a todos, de verdade, menos ás gaivotas que levaron tantas pedradas como a miña puntería me permitiu.