O SILENCIO

Non é feo o silencio verdade? A min paréceme precioso… tan agradable, tan sincero, tan discreto, tan necesario… aínda que segundo como se mire, pode ter moitos significados diferentes.

A RAE defíneo como a abstención do falar, a falta de ruido. "Silencio" provén do termo latino "silentium" e contén cantidade de matices en función de como se produza ou do contexto no que se dea.

Ao longo dos tempos, diferentes autores e personalidades falaron del con connotacións distintas. Así, Benjamin Disraeli (estadista inglés) dixo que "Hai persoas silenciosas que son moito máis interesantes que os mellores oradores". William Shakespeare, pola súa parte, afirmaba que "É mellor ser rei do teu silencio que escravo das túas palabras". Miguel de Unamuno, que "A veces, o silencio é a peor mentira". Martin Luther King consideraba que "A nosa xeración non se terá lamentado tanto dos crimes dos perversos, como do estremecedor silencio dos bondadosos". O músico de jazz Miles Davis dixo tamén que "O silencio é o máis forte dos ruidos". Georges Benjamin Clemenceau (político e periodista francés) asegurou que "Manexar o silencio é máis difícil que manexar a palabra". William Hazlitt (literato inglés) cría que "O silencio era un grande arte para a conversa". E eu, fai uns cantos anos, escribín nunha zapatilla deportiva "Silence is the strongest gun" ("O silencio é a arma máis forte"… fíxeno en inglés por esa chorrada de que chega a máis xente, pola universalidade… que carallo de universalidade! Se o puxen no meu puto pé…). Todo esto deixa claro que a percepción do silencio varía e para ilustralo, dalgún modo, vouvos contar o que vivín non fai moito na Praza da Leña pontevedresa e que me levou a facer un croquis nunha servilleta de papel que agora desenvolvo.

Un Venres pola noite, estaba tomando unha cervexa na terraza do Loaira moi ben acompañado pero nun momento hostil entre nós, posterior a unha discusión da que non lembro o motivo. O silencio era a nota dominante, cada un estaba ao seu, picando nas aceitunas e pensando nas súas cousas. Non teño nin zorra do que tiña ela na cabeza pero eu comecei a apreciar ese silencio, a facerme consciente del. Era moi agradable, permitía o sosego, calmaba os ánimos e permitía observar o que tiña ao arredor. Era unha especie de calma despois da tormenta, necesaria e prácida (no luar). Este era un silencio individual e de parella pero non total, de fondo escoitábanse conversacións de outros grupos (xa sabedes como de efervescente é esta praza) sobre sair de marcha e resacas do día anterior, sobre traballo, sobre política local e autonómica e sobre reloxos. Era un silencio sobre palabras vacías e vaciadas.
Noutra mesa, ao lado, ceaban un pai e o seu fillo pequeno e quixen entender que era un divorciado ou un viúvo. Practicamente non falaron durante o tempo que coincidimos, apenas dúas ou tres frases. O resto, invertírono en xogar á Nintendo DS (o neno) e en argallar no teléfono de última xeración (o home). Veña maquinita con sabe deus que xogos, caras raras e xestos para colocar as gafas. E veña mensaxes no aparato móbil. O pequeno introducido na mecánica do xogo e o maior, imaxinei, comunicándose cunha amante ou nova moza, ilusionado, cun adolescente en plena fase de morreos e mans agarradas. Este era un silencio non sei se necesario ou obrigado pero daba sensación de que estaban perdendo ocasións de comunicarse… e a infancia dun neno pasa rápido como un relámpago… e non volve.
De regreso ao meu propio silencio, nada cambiara, máis sorbos de Estrella Galicia e as últimas aceitunas. Mirei á miña esquerda e pasou un "sen teito", só, coa roupa desgastada e porca, camiñando sen rumbo, ou eso cría eu, absorto no seu mundo persoal, cheo de silencio, día tras día, baixo o peso rotundo da súa verdade, da realidade que lle estaba tocando vivir. Tantas horas en solitario teñen que dar moito para pensar, para meditar e ese silencio non ten que ser doado de xestionar, desde logo, pero claro, ese é forzado, non lle queda outra, é algo imposto por un motivo descoñecido para min e moi trillado, seguramente, para el.
Cando desapareceu da miña vista rúa arriba, veu á miña cabeza o pensamento de min mesmo en todas esas tardes e noites de fai case dous anos nas que me sumerxía en min mesmo, escoitando música, lendo libros, escribindo cousas que estaba a vivir, acompañado dunha boa copa de viño e de cigarros. Este era un silencio voluntario pero non por eso menos duro, moi necesario sí, pero complicado, cheo de incertidumes e de antigas e novas vivencias. Esto pode traer consigo momentos de moita creatividade e tamén ganas tolas de socialización, diversión e alienación, estados de ánimo que cambian como as mareas en función do cd no que me metera, do tema sobre o que redactara ou da lectura que escollese. O silencio tiña que ver moito aquí co aillamento persoal, coa toma de conciencia do que me rodeaba, coa valiación da miña vida, da que non quería fuxir e prefiría combatir enfrontándome a ela.
Esta lembranza levoume a outra idea, que máis ou menos é levar ao extremo o anterior, a vida dun monxe/a de clausura, dun tibetano ou dun tipo que se retire á vida contemplativa nunha cabana no monte, por exemplo. Día tras día, semana tras semana, mes tras mes, ano tras ano… toda unha vida sumido no silencio sen axentes externos que o modifiquen. O puro silencio como opción de vida. ahí é onde ten sentido esa frase que oín un día de "estou descubrindo o verdadeiro significado do silencio" (que por certo, algunha vez empreguei como exitosa estratexia místico-espiritual de ligoteo na universidade). Esto é o silencio como incomunicación absoluta.
Ata aquí o esquema que fixen ese día pero gustaríame engadir outro tipo de silencio que vivo agora mesmo no meu centro de traballo. É o silencio do que ten medo a falar, a expresar as súas ideas. No cole, baixo a temeridade que poden supoñer as consecuencias (vengativas) dun equipo directivo dictatorial, os compañeiros calan o que pensan sen ter en conta a importancia do que teñen que dicir. Este é un silencio negativo que se asocia coa pasividade total, un silencio que leva e levou aos pobos a vivir situacións moi duras e incómodas.

O silencio, por tanto, pode ser bonito ou desesperante, positivo ou negativo, necesario ou forzado, imposto ou elixido… o silencio é o silencio.